CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ THAY THẾ THẬN
Bệnh thận mạn là gì?
Bệnh thận mạn là tổn thương về cấu trúc và hoặc chức năng thận, tồn tại trên 3 tháng và có ảnh hưởng đến sức khoẻ người bệnh.
Các giai đoạn của bệnh thận mạn?
Vì sao cần điều trị thay thế thận?
Suy thận mạn sẽ diễn tiến nặng dần vào giai đoạn cuối, khi đó bệnh nhân có biểu hiện của hội chứng ure huyết. Các triệu chứng của hội chứng ure huyết cao gồm mệt mỏi, buồn nôn, nôn, chán ăn, thở mệt, rối loạn đi tiểu, đau đầu, mất ngủ, co giật, hôn mê,….
Hình 1. Các triệu chứng của hội chứng ure huyết cao
Bệnh nhân sẽ tử vong nếu không được điều trị thay thế thận. Các phương pháp điều trị thay thế thận nhằm thay thế cho các chức năng thận bị mất đi. Cần tiến hành điều trị thay thế thận khi các biện pháp điều trị nội khoa và tiết chế không còn hiệu quả và tính mạng bệnh nhân bị đe doạ.
Khi nào cần chuẩn bị điều trị thay thế thận?
Từ giai đoạn 4 (độ lọc cầu thận 15 – 29 ml/ph/1,73m2 da), bệnh nhân cần trang bị các kiến thức về các phương pháp điều trị thay thế thận song song với việc điều trị bệnh thận mạn.
Trước khi khởi đầu điều trị thay thế thận 3-6 tháng, cần chuẩn bị mổ tạo cầu nối động tĩnh mạch trước khi bắt đầu chạy thận nhân tạo. Tương tự, bệnh nhân ghép thận cũng nên chuẩn bị người cho, xét nghiệm,… bệnh nhân làm thẩm phân phúc mạc cần chuẩn bị kiến thức, kỹ thuật làm thẩm phân phúc mạc.
Các phương pháp thay thế thận?
Có 3 phương pháp điều trị thay thế thận: chạy thận nhân tạo, thẩm phân phúc mạc và ghép thận.
Chạy thận nhân tạo chu kỳ (Lọc máu chu kỳ)
Máu được rút ra khỏi cơ thể, qua hệ thống máy thận nhân tạo loại bỏ các chất tích tụ, sản phẩm chuyển hóa và dịch dư thừa. Máu được làm sạch sẽ được đưa trở lại cơ thể. Mỗi tuần bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối cần chạy thận nhân tạo 2 – 4 lần, mỗi chu kỳ kéo dài 3 – 5 giờ tùy vào tình trạng của từng bệnh nhân.
Ưu điểm
- Phổ biến, nhiều trung tâm thận nhân tạo.
- Do nhân viên y tế thực hiện tại các đơn vị chạy thận nhân tạo, tự thực hiện hoặc do các nhân viên y tế hỗ trợ khi chạy thận tại nhà.
- Không bị nhiễm trùng màng bụng.
- Chủ động lượng dịch rút trong mỗi lần chạy thận nhân tạo.
- Không bị tăng đường huyết.
Hình 2. Chạy thận nhân tạo
Nhược điểm
Các trung tâm chạy thận nhân tạo quá tải, xa nơi ở.
- Bất tiện khi đi công tác hoặc du lịch nhiều ngày.
- Đau do đâm kim mỗi lần chạy thận.
- Nguy cơ lây viêm gan B, C và HIV.
- Nguy cơ tụt/tăng huyết áp, bệnh tim.
- Mất nước tiểu, chế độ ăn uống phải tiết chế nghiêm ngặt hơn.
Hình 3. Tiêm kim lấy máu chạy thận nhân tạo
Thẩm phân phúc mạc (lọc màng bụng)
Phương pháp này sử dụng chính màng bụng của bệnh nhân làm màng lọc để lọc sạch máu và loại bỏ dịch dư thừa dựa vào chênh lệch áp suất thẩm thấu với dịch lọc. Bệnh nhân sẽ được đặt ống thông bằng phẫu thuật, khoảng 2 lít dịch thẩm phân được đưa vào ổ bụng. Bệnh nhân sẽ tự thay dịch khoảng 3-4 lần mỗi ngày, mỗi lần thay dịch khoảng 30 phút.
Quá trình lọc các chất và nước diễn ra song song các hoạt động hàng ngày. Ngoài thời gian thay dịch thẩm phân phúc mạch bệnh nhân sinh hoạt bình thường. Lượng và số lần thay dịch tùy thuộc vào tình trạng của mỗi bệnh nhân.
Ưu điểm
- Bệnh nhân tự thực hiện tại nhà.
- Thuận tiện khi đi du lịch, công tác.
- Không đau do không cần tiêm.
- Ít nguy cơ lây nhiễm
- Ít phải tiết chế trong chế độ ăn uống
- Bảo tồn được chức năng thận tồn lưu.
- Ít thay đổi huyết động, thích hợp cho bệnh nhân có bệnh tim.
Hình 4. Thẩm phân phúc mạc
Nhược điểm
- Nhiễm trùng màng bụng nếu không tuân thủ kỹ thuật thay dịch.
- Cần phòng sạch: phòng kín, bàn, cây treo dịch, bồn rửa tay với nguồn nước sạch.
- Bệnh nhân hoặc thân nhân phải tự thay dịch.
- Cần thay dịch nhiều lần trong ngày.
- Tăng đường huyết.
- Cần vận chuyển lượng lớn từ trung tâm về nhà mỗi tháng.
Hình 5. Phẫu thuật đặt catheter Tencknoff để thẩm phân phúc mạc
Ghép thận
Ghép thận là phẫu thuật cấy ghép thận từ người hiến tặng vào người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối. Thận hiến tặng thường được ghép vào hố chậu phải hoặc trái, hoạt động cùng với chức năng thận ít ỏi của 2 thận còn lại của bệnh nhân.
Hình 6. Thận từ người hiến được ghép vào hố chậu phải người nhận
Ưu điểm
- Ghép thận có thể mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn và kéo dài tuổi thọ hơn so với chạy thận nhân tạo, một phương pháp điều trị khác cho suy thận. Thận ghép thực hiện gần như đầy đủ các chức năng.
- Khi thận ghép bị hỏng, bệnh nhân có thể tiếp tục ghép thận lần 2, lần 3 và phải chạy thận nhân tạo hoặc lọc màng bụng trong thời gian chờ được ghép.
Nhược điểm
- Phải có nguồn hiến tạng hợp pháp: người hiến sống, chết não, tim ngừng đập.
- Phải uống thuốc chế miễn dịch suốt đời.
- Nguy cơ nhiễm trùng do sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.
Nên lựa chọn phương pháp thay thế thận nào?
Không có phương pháp thay thế thận nào là tối ưu, cần lựa chọn dựa vào từng hoàn cảnh cụ thể của người bệnh. Điều quan trọng nhất là người bệnh cần nhận được sự tư vấn từ các chuyên gia thận học trước khi bước vào giai đoạn cuối của bệnh thận mạn. Bệnh viện Nhân dân Gia Định thực hiện đầy đủ ba phương pháp điều trị thay thế thận. Các chuyên gia, bác sĩ sẽ tư vấn cụ thể cho từng trường hợp giúp bạn chọn lựa phương pháp phù hợp, chuẩn bị đầy đủ trước khi vào điều trị thay thế thận. Đồng thời, các điều trị nội khoa cũng được tối ưu nhằm kéo dài khoảng thời gian không phải điều trị thay thế thận, kiểm soát triệu chứng, biến chứng và chọn lựa thời điểm điều trị thay thế thận phù hợp.
BS. Vũ Thị Kim Ngọc – BSCK II. Bùi Thị Ngọc Yến
Khoa Nội Tiết Thận, Bệnh viện Nhân dân Gia Định
Tổng Lượt Truy Cập: 248373
Số Người Đang Online : 8