TỔNG QUAN VỀ AN TOÀN CHẨN ĐOÁN – GÓC ĐỘ KINH TẾ

Chẩn đoán chính xác và kịp thời là nền tảng của dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao. Tuy nhiên, quá trình chẩn đoán phức tạp và lặp đi lặp lại, do đó dễ xảy ra sai sót trong việc xác định chính xác và kịp thời các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, cũng như truyền đạt chúng cho người bệnh. Ước tính có tới 15% các chẩn đoán là không chính xác, bị trì hoãn hoặc sai (Slawomirski et al., 2025). Những sai sót trong chẩn đoán này không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả điều trị của người bệnh mà còn làm tăng gánh nặng cho các nguồn lực y tế. Báo cáo của OECD Health Working Papers phân tích các khía cạnh kinh tế của an toàn chẩn đoán, bao gồm mức độ sai sót chẩn đoán, các chi phí trực tiếp liên quan và các lựa chọn chính sách để cải thiện an toàn chẩn đoán (Slawomirski et al., 2025).

1. Các loại sai sót chẩn đoán

Sai sót chẩn đoán bao gồm ba loại chính:

Chẩn đoán sai (Misdiagnosis): Chẩn đoán người bệnh mắc một tình trạng mà họ không mắc phải.
Thiếu chẩn đoán (Underdiagnosis): Không chẩn đoán được một tình trạng mà người bệnh thực sự mắc phải.
Chẩn đoán quá mức (Overdiagnosis): Chẩn đoán một tình trạng sẽ không gây hại cho người bệnh hoặc chẩn đoán một tình trạng mà người bệnh thực sự không mắc phải (Slawomirski et al., 2025)

. Tác động của sai sót chẩn đoán

Sai sót chẩn đoán gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:

Ảnh hưởng đến kết quả điều trị: Chẩn đoán không chính xác hoặc chậm trễ có thể dẫn đến điều trị không phù hợp hoặc chậm trễ điều trị cần thiết, làm bệnh nặng hơn và tăng nguy cơ biến chứng và tử vong. Thiếu chẩn đoán có nghĩa là bệnh không được điều trị, gây hại cho cá nhân và cộng đồng (Balogh et al., 2015).
Tăng chi phí chăm sóc sức khỏe: Sai sót chẩn đoán làm tăng việc sử dụng các dịch vụ y tế không cần thiết, kéo dài thời gian nằm viện và đòi hỏi các can thiệp tốn kém hơn để giải quyết các vấn đề phát sinh từ chẩn đoán sai hoặc muộn. Giảm tỷ lệ sai sót chẩn đoán có thể dẫn đến tiết kiệm đáng kể chi phí y tế (Slawomirski et al., 2025).
Ảnh hưởng kinh tế gián tiếp: Các tình trạng không được điều trị hoặc không được chẩn đoán, chẳng hạn như rối loạn sức khỏe tâm thần, có thể dẫn đến giảm năng suất, thất nghiệp và các chi phí kinh tế gián tiếp khác (Slawomirski et al., 2025).

3. Góc độ kinh tế về an toàn chẩn đoán

Các hoạt động chẩn đoán chiếm hơn 10% tổng chi phí y tế. Đánh giá giá trị của các hoạt động chẩn đoán, xác định các thực hành có giá trị cao và loại bỏ các thực hành có giá trị thấp là rất quan trọng. Sai sót chẩn đoán tạo ra gánh nặng tài chính trực tiếp thông qua chi phí điều trị các hậu quả của những sai sót này và chi phí cho các xét nghiệm và thủ tục không cần thiết (Slawomirski et al., 2025).

4. Các giải pháp để cải thiện an toàn chẩn đoán

Cải thiện an toàn chẩn đoán và giảm thiểu tác động kinh tế tiêu cực đòi hỏi các can thiệp đa cấp:

Đo lường và giám sát: Cần có các hệ thống và công cụ hiệu quả để đo lường và giám sát tất cả các loại sai sót chẩn đoán, bao gồm cả thiếu chẩn đoán và chẩn đoán quá mức. Liên kết dữ liệu thường xuyên có thể cung cấp cái nhìn tổng quan theo thời gian về chẩn đoán, điều trị và kết quả (Slawomirski et al., 2025).
Cải thiện quy trình chẩn đoán: Thực hiện các hướng dẫn lâm sàng dựa trên bằng chứng, tiêu chuẩn hóa các quy trình chẩn đoán cho các tình trạng phổ biến và tăng cường sử dụng các công cụ hỗ trợ quyết định lâm sàng có thể giúp giảm thiểu sai sót (Singh & Sittig, 2015).
Nâng cao năng lực của nhân viên y tế: Đào tạo về tư duy phản biện, nhận biết các khuynh hướng nhận thức tiềm ẩn và cải thiện kỹ năng giao tiếp giữa nhân viên y tế và người bệnh là rất cần thiết (Slawomirski et al., 2025).
Tăng cường sự tham gia của người bệnh: Khuyến khích người bệnh tích cực tham gia vào quá trình chẩn đoán bằng cách cung cấp thông tin đầy đủ và chính xác, đồng thời báo cáo các lo ngại có thể giúp phát hiện và ngăn ngừa sai sót. Người bệnh có quyền truy cập vào kết quả xét nghiệm của họ sẽ giúp họ xác định các sai sót tiềm ẩn (Slawomirski et al., 2025).
Thay đổi chính sách và hệ thống: Các chính sách y tế nên tập trung vào việc cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ chẩn đoán, đảm bảo công bằng trong chẩn đoán cho tất cả các nhóm dân cư và thúc đẩy các thực hành chẩn đoán an toàn và hiệu quả (Slawomirski et al., 2025).

Giải quyết các vấn đề liên quan đến sai sót chẩn đoán, bao gồm thiếu chẩn đoán và chẩn đoán quá mức, không chỉ cải thiện kết quả sức khỏe của người bệnh mà còn mang lại lợi ích kinh tế đáng kể cho hệ thống y tế. Nỗ lực phối hợp của tất cả các chuyên gia y tế để nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Tài Liệu Tham Khảo

Balogh, E., Miller, B., & Ball, J. (Eds.). (2015). Improving diagnosis in health care. National Academies Press. https://doi.org/10.17226/21794
Singh, H., & Sittig, D. (2015). Advancing the science of measurement of diagnostic errors in healthcare: The Safer Dx framework. BMJ Quality & Safety, 24(2), 103–110. https://doi.org/10.1136/bmjqs-2014-003675
Slawomirski, L., Kelly, D., de Bienassis, K., Kallas, K.-A., & Klazinga, N. (2025). The economics of diagnostic safety (OECD Health Working Papers No. 176). OECD Publishing. https://dx.doi.org/10.1787/fc61057a-en

BS.CK2. Lê Hà Xuân Sơn

Trưởng phòng Quản lý chất lượng

Bệnh viện Nhân dân Gia Định