HƯỞNG ỨNG NGÀY SỨC KHỎE TÂM THẦN THẾ GIỚI 10/10/2025: TIẾP CẬN DỊCH VỤ CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN TRONG THẢM HỌA VÀ TÌNH HUỐNG KHẨN CẤP
Ngày 10/10 hằng năm được chọn là Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới(World Mental Health Day – WMHD), do Liên đoàn Sức khỏe Tâm thần Thế giới (World Federation for Mental Health – WFMH) khởi xướng từ năm 1992, với mục tiêu nâng cao nhận thức, thúc đẩy giáo dục cộng đồng và kêu gọi sự ủng hộ trong công tác chăm sóc sức khỏe tâm thần trên toàn cầu. Chủ đề Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới năm 2025 được lựa chọn là: “Tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thảm họa và tình huống khẩn cấp” (Access to services – mental health in catastrophes and emergencies). Chủ đề năm nay nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì và mở rộng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trong những hoàn cảnh khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh. Đây là lời nhắc nhở về sự cần thiết của hỗ trợ tâm lý kịp thời, giúp con người ứng phó, phục hồi và vượt qua sang chấn tinh thần trong khủng hoảng.
Các thảm họa tự nhiên, đại dịch và những tình huống khẩn cấp khác đã và đang đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là về mặt tâm thần và tâm lý xã hội. Những sự kiện này không chỉ gây tổn thất vật chất mà còn làm gia tăng tỷ lệ mắc các rối loạn tâm thần, trong đó có rối loạn stress sau sang chấn, trầm cảm, lo âu và rối loạn stress cấp tính. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng khoảng một phần tư đến một nửa số người chịu ảnh hưởng bởi thảm họa sẽ xuất hiện các vấn đề tâm thần tiêu cực kéo dài. Đáng chú ý, các nhóm đối tượng như nhân viên y tế, lực lượng cấp cứu ngoại viện, người sống sót trực tiếp, trẻ em và thanh thiếu niên đều có nguy cơ cao đối mặt với các hệ quả tâm lý nghiêm trọng. Khảo sát tại Hoa Kỳ cho thấy, hơn một nửa nhân viên y tế xuất hiện các triệu chứng liên quan đến trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn stress sau sang chấn.
Mô hình can thiệp và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội
Trước thực trạng đó, các mô hình can thiệp và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội đã được phát triển theo hướng toàn diện và đa chiều nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của cộng đồng. Một trong những phương pháp nổi bật là mô hình chăm sóc theo bậc, cho phép phân loại đối tượng theo mức độ nguy cơ để từ đó cung cấp các dịch vụ phù hợp, tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực sẵn có. Ví dụ điển hình có thể kể đến mô hình phục hồi tâm lý COVID-19 với bốn cấp độ: giáo dục sức khỏe tâm thần cộng đồng, tư vấn qua đường dây nóng, trị liệu trực tuyến và đào tạo nhà cung cấp dịch vụ. Ngoài ra, các loại hình can thiệp phổ biến bao gồm hỗ trợ tâm lý cấp tính như sơ cứu tâm lý, tư vấn khủng hoảng ngắn hạn; tâm lý trị liệu chuyên sâu như liệu pháp hành vi nhận thức, liệu pháp giữa các cá nhân, trị liệu chánh niệm và liệu pháp tiếp xúc kể chuyện; cùng với đó là các can thiệp công nghệ số như ứng dụng trị liệu qua internet, phần mềm trị liệu, trị liệu thực tế ảo nhằm mở rộng khả năng tiếp cận và giảm kỳ thị xã hội. Bên cạnh đó, các hoạt động dựa vào văn hóa và cộng đồng như giáo dục sức khỏe tâm thần, tư vấn tâm lý tại bệnh viện, trường học, khí công và viết thư pháp cũng được triển khai nhằm phù hợp với đặc điểm từng địa phương.
Rào cản tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội
Mặc dù các mô hình và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội đã được phát triển đa dạng, việc tiếp cận vẫn đối diện với nhiều rào cản đáng kể. Hạn chế về nguồn lực con người, cơ sở vật chất và tài chính là vấn đề nổi bật ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Ngoài ra, sự ưu tiên chưa đúng mức dành cho sức khỏe tâm thần trong các chương trình ứng phó thảm họa khiến nhiều can thiệp chỉ mang tính ngắn hạn, thiếu tính bền vững. Định kiến xã hội đối với bệnh tâm thần tiếp tục là rào cản lớn, khiến nhiều người ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ. Mặt khác, một số mô hình trị liệu được xây dựng theo thực hành phương Tây chưa thực sự phù hợp với văn hóa, tâm lý và niềm tin của cộng đồng địa phương.
Định hướng và khuyến nghị
Để nâng cao hiệu quả tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội trong thảm họa và tình huống khẩn cấp, cần triển khai các giải pháp mang tính hệ thống và bền vững. Trước tiên, việc tích hợp chăm sóc sức khỏe tâm thần vào hệ thống y tế cơ sở và các dịch vụ cộng đồng là định hướng quan trọng, giúp đảm bảo tính liên tục và phổ cập của các can thiệp. Đồng thời, xây dựng kế hoạch dự phòng toàn diện về sức khỏe tâm thần trong chiến lược ứng phó thảm họa sẽ góp phần chủ động giải quyết các hệ quả lâu dài. Nâng cao năng lực cộng đồng thông qua đào tạo nhân viên y tế, tình nguyện viên và người dân về nhận diện, hỗ trợ và can thiệp tâm lý cơ bản là yếu tố then chốt. Sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương trong quá trình xây dựng, triển khai và giám sát dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội giúp đảm bảo sự phù hợp với nhu cầu thực tế và đặc điểm nhân khẩu học của từng khu vực. Đặc biệt, đối với lực lượng cấp cứu ngoại viện, cần chú trọng công tác chuẩn bị tâm lý, thực hiện sàng lọc thường xuyên và can thiệp kịp thời nhằm phòng ngừa kiệt sức cũng như tổn thương tâm lý thứ cấp. Việc ứng dụng công nghệ số trong đào tạo, tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho đội ngũ này là một hướng tiếp cận hiệu quả.
Sức khỏe tâm thần là nền tảng quan trọng giúp con người giữ vững sự bình an nội tâm, khả năng thích ứng và phục hồi trước những biến cố, khủng hoảng của cuộc sống. Chủ đề Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới năm 2025 một lần nữa nhấn mạnh rằng mọi người, ở mọi nơi và trong mọi hoàn cảnh đều xứng đáng được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.
Hãy quan tâm nhiều hơn đến cảm xúc và tinh thần của chính mình, cũng như sẵn sàng chia sẻ, hỗ trợ những người xung quanh khi họ cần. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp khó khăn về tinh thần, hãy tìm đến sự hỗ trợ chuyên môn. Phòng khám Tâm thể trị liệu – Bệnh viện Nhân dân Gia Định sẵn sàng đồng hành cùng bạn. Thời gian hoạt động của Phòng khám Tâm thể trị liệu: Chiều thứ Ba, chiều thứ Năm và chiều thứ Sáu, từ 13g00 – 16g00.
Tổng Lượt Truy Cập: 574874
Số Người Đang Online : 11